Dziecko wydaje dźwięki od pierwszych chwil po przyjściu na świat, ale dopiero z czasem uczy się ich używać w komunikacji ze światem. Kiedy dziecko zaczyna mówić i jak przebiega rozwój mowy?

I faza – melodii

Noworodek „porozumiewa się” z opiekunami krzykiem – w ten sposób obwieszcza swoje potrzeby lub dyskomfort. Z czasem, ok. 2–3 miesiąca pojawia się tzw. gruchanie lub głużenie. Dziecko wypowiada gardłowe głoski, takie jak: „gli”, „ghy”, „tli”, „bli”. Każde dziecko przechodzi ten etap, jednak kolejny – gaworzenie – występuje tylko u dzieci słyszących. Aby wspomóc malca w prawidłowym rozwoju mowy i słuchu należy do niego mówić i komunikować się z nim. Powinien osłuchać się z brzmieniem głosu, intonacją, słowami.

Gaworzenie polega na powtarzaniu zasłyszanych sylab, np. ma – ma, ta – ta. Nie mają one jednak dla niego znaczenia, powiązanie dźwięku ze znaczeniem przyjdzie dopiero z czasem. Dzieci poznają swoje narządy mowy gaworząc i przekonują się, jaki sposób użycia daje jakie efekty. Ten etap pojawia się zwykle ok. 6 miesiąca życia.

Trzeci etap to echolalia i prowadzi on do wypowiadania pierwszych słów w świadomy sposób. Dziecko powtarza wielokrotnie własne wyrazy, a także te zasłyszane od dorosłych. Powtarza dźwięki, nawet te zasłyszane w obcym języku. Kiedy skojarzy dany dźwięk ze znaczeniem, zaczyna się świadoma komunikacja (od ok. 10 miesiąca do roku).

II faza – słowa

Przypada na 2. rok życia. Rozumie dużo słów, których nie potrafi samodzielnie wypowiedzieć. Poza samogłoskami, uczy się wymawiać spółgłoski. W tym okresie dziecko upraszcza sobie wymawianie wyrazów poprzez skracanie ich i omijanie trudnych głosek. Np. „da” – zamiast „daj”.

III faza – zdania

Dziecko zaczyna samodzielnie budować zdania. Początkowo są to zdania proste, składające się z dwóch lub trzech wyrazów, ale wraz z biegiem czasu i nabraniem wprawy w mówieniu, będą stawały się coraz bardziej złożone. Charakterystyczne jest poprawianie przez dziecko wymowy dorosłego, który zdrabnia i spieszcza, chcąc się przypodobać pociesze. Trudne głoski, takie jak s, z, c, dz. mogą być wymawiane nieco niewyraźnie ze względu na małą sprawność narządów mowy. Na tym etapie mowa dziecka staje się zrozumiała także dla ludzi spoza najbliższego otoczenia.

IV faza – mowa dziecięca

Ta faza przypada na okres przedszkolny, czyli między 3, a 7. rokiem życia. Zasób słownictwa jest stale wzbogacany, a dziecko rozumie jeszcze więcej słów. Często między 4. a 5. r. ż. dziecko uczy wymawiać się głoskę „r”. Sześciolatek powinien mieć już utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek. W przypadku zaburzeń mowy, należy się niezwłocznie skontaktować z logopedą.