Znane powiedzenie mówi – „Śpi jak dziecko”. Małe dzieci w rzeczywistości śpią, ale budzą się co kilka godzin, nie pozwalają wypocząć rodzicom, albo długo śpią w dzień, a mają trudności ze spokojnym snem w nocy. Prawidłowy sen dziecka jest potrzebny dla zdrowego rozwoju psychofizycznego. Co zrobić, żeby sen dziecka był zdrowy, regenerujący i sprzyjał rozwojowi? Trzeba zadbać o higienę snu. Jak przygotować do snu dziecko, na co zwrócić uwagę? Na te i inne pytania, refleksje zwrócimy uwagę, analizując istotne elementy snu małych dzieci.

Sen jest bardzo ważną częścią rytmu dobowego każdego człowieka, a w przypadku małych dzieci jest czymś szczególnie istotnym. Wpływa on na rozwój funkcji poznawczych (pamięci, uwagi, umiejętności uczenia się), na rozwój emocjonalny, a swoim działaniem jest w stanie zadbać o lepszy humor dziecka (co ma niebagatelny wpływ na relacje społeczne). W sferze biologicznej bierze udział w produkcji hormonu wzrostu, jak i działa pozytywnie na dziecięcą odporność. W każdej z tych sfer, w której następuje rozwój małego dziecka od pierwszych dni po urodzeniu, sen jest podstawą funkcjonowania, a higiena i jakość snu jest czynnikiem silnie wspierającym proces wzrastania.

Jeśli sięgamy po określenie higieny snu, to mamy na myśli wszelkie czynności, które wykonujemy i zasady, których przestrzegamy, by wpłynąć na najlepszą jakość spania dziecka. W codziennym funkcjonowaniu całej rodziny, ważne jest ustalenie rytmu dobowego. Indywidualne pory snu i czuwania są ściśle związane ze zmianami dotyczącymi dojrzewania układu nerwowego dziecka, uwarunkowaniami indywidualnymi, dotyczącymi tempa rozwoju dziecka i całego harmonogramu dnia rodziny. Nad całością czuwają rodzice, których postępowanie wobec dziecka wspiera ten proces. Oczywiście każdy rodzic jest świadom tego, że jakość snu ich dziecka jest silnie związana z funkcjonowaniem całego systemu rodzinnego. W każdym domu rytm dnia jest połączony z wypoczynkiem. Zastanawiając się jak zaprojektować dziecku spokojny zdrowy sen, warto zastanowić się:

• Jak wyglądał poprzedzający dzień przed przygotowaniem do snu?
• Czy dziecko miało stały, przewidywalny rytm dnia?
• Czy w ciągu dnia była odpowiednia ilość czasu na wypoczynek? (drzemki niemowląt to 18h snu, a po 6 mies.ż. 14h, 3-4 letnie dzieci śpią od 10-12h, a od 16 r.ż. 8h snu)
• Czy dzieci przedszkolne korzystają jeszcze z czasu wyciszenia w ciągu dnia? (jeśli tak to jaki to jest czas?)

Trzeba wziąć pod uwagę także sytuacje, kiedy nadmierne zmęczenie i stres (spowodowany np. powrotem mamy do pracy, przeprowadzką), utrudniają zasypianie i obniżają jakość snu. Wtedy dziecko tym bardziej prezentuje zachowania, w których czytamy przemęczenie i rozdrażnienie. Rutyna i rytuał zachowań rodzicielskich wprowadza w dzień dziecka przewidywalność wydarzeń, powtarzalność wieczornych kroków oraz wyciszające, symboliczne gesty. Modelem postępowania rodziców może być:

1. kąpiel/toaleta wieczorna
2. karmienie
3. usypianie

czasami dodatkowo:

• delikatny masaż (delikatnie)
• głaskanie po głowie (powoli)
• śpiewanie kołysanek (ściszony ton)
• bujanie
• czytanie książek.

Nie ma jednego właściwego schematu, bo rutyna jest wyjątkowa dla każdej rodziny. Wieczór staje się czasem przyjemnego odprężenia, relaksującej bliskości z rodzicami. Są to chwile kojarzone z ukojeniem i błogością. To wszystko oprócz wprowadzenia w sen, wpłynie na poczucie bezpieczeństwa dziecka, jak i budowanie bezpiecznej więzi z rodzicami. Wspólnym czynnikiem dla każdej rodziny, bez względu na indywidualne potrzeby, ważne jest zwrócenie uwagi na aspekty, których należy unikać: intensywne zabawy przed snem (gilgotki, podrzucania), oglądanie TV, telefonu, używanie jaskrawego światła.

Kolejnym elementem, który buduje klimat przygotowania dziecka do snu są usypiające dźwięki, przy jednoczesnym wyciszeniu się osób i całego domu. Może temu służyć cicha muzyka, odgłosy przyrody, biały szum (przypominający odgłosy z brzucha mamy). Budowanie komfortu snu to także wietrzenie pomieszczenia, optymalna temperatura i wilgotność powietrza oraz unikanie drażniących zapachów. To co powinno zwrócić uwagę rodziców, to przygotowanie bezpiecznego i wygodnego miejsca do spania, a także otulenie dziecka śpiącego samodzielnie, które stworzy „pozór” bezpośredniej bliskości rodzica. Wszelkie miękkie kocyki, pieluszki, otulacze mogą dać poczucie obecności i bezpieczeństwa.

POSŁUCHAJ PODCASTU

Na koniec jeszcze jeden element całej misternej układanki – spokój rodziców. To postawa mamy i taty sprawia, że przekierowują oni swoją własną energię i aurę na dziecko. Wszelkie zdenerwowanie, kłótnie, niepokój panujący w domu, przed snem dziecko odbierze jako negatywny bodziec, drażniący i wybijający z harmonii. Spokój wewnętrzny rodzica, jego osobiste wyciszenie staje się matrycą, na której małe dziecko opierać będzie swój spokój, w którym bezpiecznie zaśnie.

Joanna Pruban psycholog, pedagog, specjalista psychoonkologii, Instytutu Matki i Dziecka, ekspert epozytywnaopinia.pl